به علت تفاوت های بسیاری که در نظام حقوقی کشورهای مختلف وجود دارد، فعال بودن در زمینه تجارت بین المللی به آسانی قابل انجام نیست. از این رو اتاق بازرگانی بین المللی در اینباره اقدام به تدوین سندی نموده است که از آن به نام اینکوترمز یاد می شود. در این سند، اصطلاحات بین المللی وجود دارد که رایج هستند و برای تجارت بین المللی ضرورت داشته و شرح داده شده اند. سند اینکوترمز در سالهای زیادی برای آسان کردن تجارت و یکپارچه کردن مفاهیم استاندارد در قوانین تجارت بین الملل، علی الخصوص در مورد حمل و نقل بین المللی، یک سند پر کاربرد و معتبر به شمار می رود.
اینکوترمز حمل و نقل، در حقیقت اصطلاحات استانداردی می باشد که جهت واردات و صادرات بار برای درج در قراردادها مورد استفاده قرار می گیرد. این اصطلاحات جهت مشخص کردن مسئولیت کالا، در زمان حمل و نقل تهیه می شوند و معین می کنند که چه شخصی باید پرداخت هزینه های کالا و حمل و نقل آن را انجام دهد.
اتاق بازرگانی بین المللی یا ICC، در واقع سازمان بین المللی خصوصی و غیر دولتی می باشد که از سال 1919 ایجاد شد. مسئولیت این سازمان ایت است که مناسبات و ارتباطات تجاری بین المللی را تسهیل و تسریع ببخشد. این اتاق بازرگانی، در تدوین استانداردهای جهانی، خط مشی های تجارت بین الملل، تنظیم اصول و گسترش بعضی از سیاست گذاری های بانکداری در زمینه داوری تجاری و اعتبارات اسنادی تلاش کرد و موفق شد این وظیفه مهم را در زمینه تجارت بین الملل به درستی ایفا کند.
اتاق بازرگانی بین المللی به اندازه ای مهم است که بیشتر اتاق های بازرگانی در سراسر جهان، شرکت های حمل و نقل، بانک ها، بازرسی و شرکت های معتبر تجاری از تمام دنیا با این سازمان ارتباط دارند و در این راستا فعالیت دارند. در واقع باید از مقررات و استانداردهایی که این سازمان در مورد تجارت بین الملل انتشار داده است پیروی نمایند.
بصورت کلی اینکوترمزهای بسیاری وجود دارد اما متداول ترین و معروف ترین آنها شامل موارد زیر می باشد:
شاید برای شما سوال پیش بیاید که چه اینکوترمز برای شما مناسب تر است؟ انتخاب اینکوترمزها به عوامل مختلفی وابسته است که برای انتخاب بهترین ترم حمل و نقل خوب است که این عوامل تاثیر گذار را بشناسید. در ادامه به 3 مورد اصلی آنها خواهیم پرداخت.
حتما تا الان اسم Fob را شنیده اید. همانگونه که پیشتر گفتیم Fob مخفف Free On Board است. این نوع اینکوترمز بسیار متداول است اما برای حمل و نقل دریایی مورد استفاده قرار می گیرد و بدین معنا می باشد که تا وقتی که کالا در کشتی جایگیری نشده، هزینه ها و مسئولیت بار بر دوش فروشنده می باشد. اما زمانی که بار در کشتی جایگیری شد، هزینه ها و مسئولیت آن به خریدار واگذار می شود.
در این حالت، خریدار باید شرکت حمل و نقلی که مدنظر دارد را برای حمل و نقل کالا معین نماید. در صورتی که خریدار نتواند نقطه بارگیری خاصی را معین نکرده باشد، باید فروشنده بهترین مکان در بندر را برای بارگیری کالاها مشخص نماید.
فروشنده در برابر دریافت مجوزهای لازم، بسته بندی و بارگیری، صدور اسناد بازرگانی، تشریفات گمرکی صادراتی، جابجایی اولیه کالا تا مکان بارگیری مشخص شده و بارگیری کالا روی کشتی در بندری کخ در مبدا مشخص شده است، مسئولیت کامل دارد و باید هزینه های ترمینالی بندر راهم پرداخت نماید.
ممکن است در صورتی که به تازگی به کار صادرات و وارداتورود کرده اید این اصطلاحات مقداری شما را گیج نماید. همانگونه که پیشتر ذکر شد Fca مخفف Free Carrier است. این روش بدین گونه است که فروشنده باید مسئول صادرات و تمام مراحل قبل از آن باشد.
Fca در واقع یک توافق نامه است که فروشنده را موظف می نماید تا محموله را به محلی که با خریدار به توافق رسیده است برساند. برای این مورد، فروشنده باید کالا را در وسیله ای که خریدار برای حمل و نقل مدنظر دارد جایگیری نماید. زمانی که کالا به خریدار تحویل داده شد، آن زمان خریدار مسئول تمام هزینه ها و موارد دیگر خواهد بود. از این رو ایجاد کردن وسیله جابجایی، هزینه حمل و نقل و هزینه های بیمه بر دوش خریدار می باشد. قابل ذکر است که اینکوترمز برای تمام حالت های حمل و نقل مناسب می باشد.
از Fca برای تمام انواع حمل و نقل استفاده می شود اما Fob برای حمل و نقل دریایی یا آبی مورد استفاده قرار می گیرد. در Fob فروشنده وقتی می تواند ادعا کند که بار را به خریدار داده است که آن را در کشتی بارگیری نموده باشد. اما این موضوع در fca بدین گونه است که فروشنده باید بارگیری را در وسیله نقلیه ای که خریدار مهیا کرده است انجام دهد و بعد از آن وظبفه بار با خریدار می باشد.
در Fca در صورت وجود خطر و آسیب رسیدن به بار، این مورد به خریدار انتقال داده می شود در صورتی که در Fob فروشنده کالا را تا کشتی برده و احتمال رسیدن آسیب بسیار کم می شود.
Fca و Fob هر دو می خواهند تا فروشنده کالاهای صادراتی به وسیله گمرک را ترخیص نماید.
بیشتر اینکوترمزها را می توان برای تمام انواع حمل و نقل استفاده نمود، اما در این مورد استثنا هم وجود دارد. CFR، FAS، FOB و CIF انواعی از اینکوترمزها هستند که کاربرد آنها فقط برای حمل و نقل دریایی می باشد.
موارد زیر اینکوترمز هایی هستند که عموما برای حمل و نقل هوایی مورد استفاده قرار می گیرند:
در این بخش قصد داریم به بررسی تفاوت بین Fca و Exw بپردازیم. بر اساس قوانین Ex Works، زمانی که فروشنده در جایگاه فروش، کالا را به خریدار به فروش برساند و تحویل آن دهد، هیچ گونه تعهدی به خریدار نخواهد داشت و مسئولیت های آن به اتمام می رسد. بدین معنا که خریدار خودش باید تمام مسئولیت های بارگیری، صادرات و ترخیص کالا را صورت دهد. در میان انواع قوانین اینکوترمز، EXW برای فروشنده ریسک کمتری به همراه دارد در عوض برای خریدار بیشتر مسئولیت ها را به جا می گذارد.
اما در Fca فروشنده و خریدار در جایگاه تحویل بار، به توافق میرسند و فروشنده باید مسئولیت تمام مراحل آماده کردن و صادرات بار را در مبدا بر عهده بگیرد و بار را تا مقصد حمل نماید. بعد از رسیدن کالا به مقصد، خریدار عهده دار همه ریسک ها و وظایف میشود.
در واقع FCA برای هر نوع حمل و نقلی، همچون حمل و نقل هوایی، حمل و نقل دریایی و حمل و نقل جاده ای و ریلی قابل استفاده است. شاید اینگونه بنظر برسد که این نوع اینکوترمز برای خریدار وظایف و خطراتی به همراه دارد اما از سوی دیگر دست خریدار باز است تا هر شرکت حمل و نقلی را حمل و بارگیری انتخاب نماید و بدین صورت از هزینه های خود کاهش دهد.
برای بازرگانان بین المللی، استفاده کردن از اینکوترمز مزایای بسیاری وجود دارد. در این مورد، بعد از آسان کردن تجارت بین الملل می توان موارد زیر را مورد اشاره قرار داد.
مهم ترین موردی که اینکوترمز با خود به همراه دارد، این است که بازرگانان و همچنین تاجران با برخورداری از زبان های مختلف و تسلط نداشتن به قوانین حقوقی هر کشور دیگری، قادر هستند تا به طور یکسان از حقوق و تعهدات تجاری یکدیگر درک پیدا کنند.
در حقیقت یکی از مزایای بزرگ اینکوترمز این است که توانسته است تلقی بازرگانان بین المللی را از مفاهیم پر استفاده تجارت بین الملل یکپارچه نماید.
بازرگانان بین المللی، قادر هستند تا با توافق بر سر استفاده از اینکوترمز، مشکلات خود را با در نظر گرفتن قواعد آن تا مقدار زیادی کاهش دهند و ابهاماتی که ایجاد می شود را آسانی حل و فصل نمایند.
اینکوترمز حالت های مختلف را برای ریسک حمل و نقل میان فروشنده و خریدار و محدوده وظایف هر کدام در فرض های متفاوت بیان کرده و مشخص می نماید.
خریدار و فروشنده، هر دو قادر هستند از اصطلاحات اینکوترمز برای قراردادهای بازرگانی میان خود استفاده نمایند و بعضی از مسائل مهم موجود در قرارداد خود را از پیش و به صورت استاندارد، یکپارچه و قابل فهم، مشخص نمایند.
در این موارد بازرگانان بین المللی و شرکت هایی که در ایران تجاری هستند، با قبول و استفاده از اینکوترمز، از اصطلاحات بازرگانی آن در قراردادهای خود استفاده کرده و کارهایی مانند حمل و نقل بین المللی، تحویل بار، بیمه و … را با واگذاری به اینکوترمز رفع می نمایند.