جهش ۴۸ درصدی صادرات کشور در هفت ماه

در اولین ماه از نیمه دوم سال ۱۴۰۰، رشد تجارت خارجی همچنان ادامه دارد و در هفت‌ماهه سال‌جاری بالغ‌بر ۹۸ میلیون تن کالا به ارزش ۵۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بین ایران و کشورهای جهان مبادله شده است.

رشد ۴۸ درصدی صادرات ایران

براساس اعلام گمرک ایران، در نخستین ماه از نیمه دوم سال ۱۴۰۰، رشد تجارت خارجی همچنان ادامه دارد و در هفت‌ماهه سال‌جاری بالغ‌بر ۹۸ میلیون تن کالا به ارزش ۵۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بین ایران و کشورهای جهان مبادله شده است. مقایسه آمار تجارت خارجی کشور در این مدت با زمان مشابه سال ۹۹ حاکی از رشد ۱۶.۵ درصد در وزن و ۴۳ درصد در ارزش مجموع کالاهای مبادله شده بین کشورمان با سایر شرکای تجاری است. همچنین از کل ۹۸میلیون و ۷۰۰ هزار تن کالاهای صادراتی و وارداتی در مدت مذکور، ۷۵ میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش ۲۷ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار به صادرات اختصاص داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث وزن ۱۵ درصد و از لحاظ ارزش ۴۸ درصد رشد نشان می‌دهد. طی هفت‌ماهه امسال ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تن کالا به ارزش ۲۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار نیز به واردات اختصاص داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۹ از نظر وزنی ۲۱ درصد و از لحاظ ارزش ۳۸ درصد نشان می‌دهد.

براساس آمارهای گمرک ایران، پنج مقصد مهم صادرات کالاهای ایرانی در هفت‌ماهه نخست امسال، شامل چین با ۱۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تن کالا به ارزش هفت میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار، عراق با ۱۹ میلیون و ۷۰۰ هزار تن به ارزش پنج میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، ترکیه با ۱۱میلیون تن به ارزش سه میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار، امارات با ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار تن به ارزش دومیلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و افغانستان با دو میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار بودند. همچنین پنج کشور مبدأ واردات کالا به ایران را امارات با ۶ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش هشت میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار، چین با یک‌میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ارزش ۶ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار، ترکیه با دو میلیون و ۵۰۰ هزار تن به ارزش دو میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، آلمان با ۵۱۲ هزار تن به ارزش یک میلیارد دلار و سوئیس با یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیارد دلار بوده‌اند.

رکوردشکنی صادرات ماهانه کشور

بررسی رقم صادرات ماهانه نیز گویای بهبود ارزش صادرات ایران است. براساس آمارهای گمرک ایران در مهرماه صادرات ایران پنج میلیارد و ۲۹۴ میلیون دلار بوده که نسبت به رقم چهار میلیارد و ۷۲۷ میلیون دلاری مهرماه سال گذشته بیانگر رشد بیش از ۲۴ درصدی (معادل افزایش یک میلیارد و ۱۴۹ میلیون دلاری) است. طبق آمارهای گمرک ایران رقم صادرات مهرماه امسال بالاترین رقم از فروردین ۹۹ تاکنون بوده است. این رقم بیش از دوبرابر رقم صادرات در ماه‌های فروردین تا شهریور سال ۹۹ است.

صادرات کشور در صدر ۹ سال اخیر

نگاهی به آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد صادرات ۲۷ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلاری هفت‌ماهه ابتدایی امسال رقم بسیار حیاتی است؛ چراکه بررسی وضعیت صادرات هفت‌ماهه سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ نشان می‌دهد رقم صادرات هفت‌ماهه ابتدایی امسال در کنار رقم ۲۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری هفت‌ماهه سال ۹۷ بالاترین رقم است. آنطور که در نمودار آمده، رقم صادرات ایران در هفت‌ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۲ حدود ۱۸ میلیارد دلار بوده که این میزان تا هفت‌ماهه سال ۹۷ که هنوز تحریم‌های جدید آمریکا علیه کشورمان کاملا اعمال نشده بود؛ این رقم تا ۲۷میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار نیز صعود کرده است اما با اعمال تحریم‌های ظالمانه آمریکایی‌ها و محدودیت‌های انتقال ارز، در هفت‌ماهه ۹۸ رقم صادرات به ۲۳ میلیارد و ۷۴۶ میلیون دلار و در هفت‌ماهه سال گذشته این میزان به ۱۸ میلیارد و ۲۳۸ میلیون دلار رسیده است. درکنار تحریم‌ها باید به نقش محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا نیز اشاره کرد که در سال گذشته تجارت ایران و البته جهان را تحت تاثیر قرار داد. یک نکته که باید در اینجا اضافه کنیم، این است که از نیمه اول سال ۱۳۹۸ به‌دلیل درخواست صادرکنندگان در ارتباط با افزایش هزینه‌های صادرات به‌دلیل مشکلات تحریم و موضوع تعهدات ارزی (بازگشت ارز صادراتی) گمرک ایران پایه ارزش صادراتی کالاها را به میزان ۳۰ درصد تعدیل کرد. این تعدیل از این منظر مهم است که نگاهی به آمار صادرات غیرنفتی ایران نشان می‌دهد یک تناقض در آمار صادرات ایران از سال ۱۳۹۸ تاکنون وجود دارد، اینکه با وجود رشد وزنی صادرات، ارزش صادرات کاهشی بوده است. گرچه موضوعاتی مانند ترکیب کالاهای صادراتی (با ارزش‌افزوده بالا یا پایین و کالای سنگین یا سبک) در این افت‌وخیزها موثر است، اما تعدیل ۳۰ درصدی پایه ارزش صادراتی کالاها به‌خوبی می‌تواند این تناقض را توضیح دهد. با این حساب اگر قیمت کالاهای صادراتی ایران را بدون اعمال تعدیل ارزش در نظر بگیریم، رقم صادرات هفت‌ماهه نخست امسال قطعا بتواند بسیار فراتر از رقم صادرات سال‌های قبل ظاهر خواهد شد.

بهبود ۶۷ درصدی تراز تجاری ایران

بررسی آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در هفت‌ماهه اول سال گذشته با در نظر گرفتن ۲۰میلیارد و ۲۰ میلیون دلار واردات و ۱۸ میلیارد و ۳۲۸ میلیون دلار صادرات؛ تراز تجاری صادرات غیرنفتی کشور حدود منفی یک میلیارد و ۸۰۲ میلیون دلار بوده است. اما در هفت‌ماهه ابتدایی امسال با صادرات ۲۷ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلاری و واردات ۲۷ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلاری تراز تجاری صادرات غیرنفتی منفی ۶۰۰ میلیون دلار است که نسبت به رقم سال گذشته بیانگر بهبود ۶۷ درصدی است. بهبود وضعیت تراز تجاری از این منظر برای کشورمان مهم است که با کاهش شکاف عرضه و تقاضای ارز، بازار ارز نیز ثبات بیشتری به خود خواهد دید.

۲ دلیل رشد چشمگیر صادرات کشورمان

درخصوص دلایل بهبود وضعیت تراز تجاری و همچنین رشد ۴۸ درصدی صادرات این نکته قابل‌ذکر است که بخشی از افزایش رقم صادرات به‌دلیل افزایش قیمت نفت و مشتقات نفتی و قیمت فلزات بوده است که پس از کاهش محدودیت‌های کرونایی در تجارت و همچنین تورم جهانی برخی محصولات رخ داده است. در همین خصوص نمودار متوسط قیمت تن اقلام صادراتی ایران طی ۱۳ سال اخیر بسیار گویای این واقعیت است. براساس این نمودار میانگین ارزش هر تن کالای غیرنفتی صادراتی کشورمان از ۴۶۱ دلار در سال ۸۸ به ۳۷۹ دلار تا سال ۹۷ (شروع تحریم‌های جدید) رسیده بود که در سال ۹۸ این رقم به ۳۰۹ دلار و در سال ۹۹ این رقم به ۲۷۸ دلار رسیده است. لازم به ذکر است دلیل کاهش قابل‌توجه ارزش کالاهای صادراتی ایران در سال ۹۸ به همان موضوع تعدیل قیمت پایه صادراتی برمی‌گردد که برای کاهش تبعات تحریم‌ها و آسان شدن دور زدن تحریم‌ها اعمال شده است. اما در سال‌جاری ارزش هر تن کالای صادراتی کشورمان به ۳۶۰دلار رسیده که در مقایسه با رقم ۲۷۸ دلاری هفت‌ماهه نخست پارسال رشد بیش از ۲۹ درصدی (معادل بهبود ۸۲ دلاری در هر تن) را نشان می‌دهد. از سوی دیگر اگر از منظر وزنی به رقم صادرات نگاه کنیم، وزن صادرات ایران طی هفت‌ماهه نخست امسال رشد ۱۵ درصدی را داشته است. بر این اساس با در نظر گرفتن بهبود ۲۹ درصدی میانگین ارزش هر تن کالای صادراتی و بهبود ۱۵ درصدی در وزن، ترکیب این دو رشد ۴۴ درصدی را می‌توانند به‌خوبی توضیح دهند که تنها ۴ درصد کمتر از رشد ۴۸ درصدی صادرات امسال است. در یک جمع‌بندی رشد ارزش صادرات امسال هم درنتیجه کاهش محدودیت‌های کرونایی در تجارت بوده و هم از افزایش قیمت برخی محصولات سبد صادراتی ایران به‌ویژه اقلام نفتی و مشتقات آن و فلزات متاثر شده است.

سهم ۵۴ درصدی پتروشیمی و معدن در صادرات کشور

براساس گزارش گمرک کشور، ۱۰قلم نخست صادرات کشورمان در ۷ماهه نخست امسال را گاز طبیعی، متانول، پلی‌اتیلن، محصولات نیمه‌تمام آهنی، پروپان مایع، شمش آهن، میله‌های آهنی، اوره، کاتدمس و قیر تشکیل داده است. درخصوص واردات نیز بخش بزرگ کالاهای وارداتی به کشور را کالاهای اساسی ماشین‌آلات و قطعات صنعتی و نهاده‌ها و اقلام واسطه‌ای تولید تشکیل می‌دهد. همچنین ازمجموع کالاهای وارداتی به کشور در این مدت، ۱۶میلیون و ۶۰۰هزار تن به ارزش ۱۱میلیارد دلار را کالاهای اساسی تشکیل می‌دهد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از حیث وزن ۷۱درصد و از لحاظ ارزش ۴۰درصد افزایش یافته است. گزارش گمرک نشان می‌دهد برای واردات ۱۴میلیون و ۴۰۰هزار تن کالاهای اساسی به ارزش ۸میلیارد و ۸۰۰میلیون دلار، ارز ترجیحی تعلق گرفته است که میزان آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن کالاها ۶۱درصد و از نظر ارزش ۳۲درصد رشد داشته است. لازم به ذکر است تلفن‌همراه، ذرت دامی، گندم، دانه سویا، روغن آفتابگردان، کنجاله سویا، جو، برنج، شکر و روغن پالم ۱۰قلم عمده کالاهای وارداتی در این مدت بودند.

نگاه کلی‌تر به صادرات کشورمان نشان می‌دهد در ۷ماهه نخست امسال از کل صادرات، حدود ۲۷درصد آن مربوط به پتروشیمی و اقلام با پایه نفتی بوده است، ۲۷درصد دیگر مربوط به معدن و صنایع معدنی، ۱۰.۵درصد بخش کشاورزی، نزدیک به ۸/۸درصد مربوط به بخش صنعت، کمتر از نیم‌درصد به فرش و صنایع‌دستی و ۲۶.۴درصد نیز مربوط به سایر کالاها تعلق دارد. درخصوص واردات نیز، حدود ۷۰درصد مربوط به اقلام واسطه‌ای، بیش از ۱۵درصد مربوط به اقلام مصرفی، ۱۳درصد مربوط به اقلام سرمایه‌ای و ۱.۷درصد نیز مربوط به سایر اقلام است.