کسر تخلیه یک از تخلفات گمرکی است که در قانون امور گمرکی نیز آورده شده است. مواردی است که مشخص می‌شود تعداد بسته های وارده از مبادی مجاز و قانونی به نسبت اظهارنامه اجمالی، فهرست کل بار یا بارنامه کم یا زیاد است. در این صورت طبق قانون بحث کسر یا اضافه تخلیه مطرح می‌شود. در مورد اضافه تخلیه به ضبط بسته یا بسته‌های اضافی اکتفا می‌گردد. درمورد کسر تخلیه به اخذ جریمه انتظامی مطابق ماده 110 این قانون اقدام می‌شود.
کسر تخلیه از دید گمرک:
یکی از روش‌های ارزش‌گذاری کالا بر اساس وزن است. در این مواقع زمانی که در محوطه درب خروج گمرک بار باسکول می شود، اگر بین وزنی که ارسال شده و وزنی که روی باسکول نشان می‌دهد تفاوتی دیده شود و کاهش وزن نیز قابل توجه باشد، کسر تخلیه محسوب می‌شود .
نکته: با توجه به بخشنامه بانک مرکزی این تلورانس تا میزان 3 درصد مانعی ندارد، ولی اگر بیشتر از آن باشد صاحب کالا باید جریمه آن را پرداخت نماید.
این جریمه دو حالت دارد:
- اگر وزن بار در زمانی روی باسکول می‌رود کمتر از وزن اظهاری باشد، باید به میزانی که ارز نیمایی بیشتر دریافت شده دلار آزاد خریداری و به بانک مرکزی پرداخت نمایید.
مثال: اگر وزن بار شما 10 تن باشد اما هنگام باسکول 8 تن برآورد شود، در ازای آن 2 تن تفاوت باید به بانک مرکزی معادل ارز پرداخت نمایید. از آن‌جایی که تفاوت بین ارز نیمایی و آزاد زیاد است، این امر از حاشیه سود شما کم می‌کند.
- اگر در زمان باسکول بار وزن آن از وزن اظهار شده بیشتر شود، بابت وزن اضافه باید مبلغی به عنوان جریمه به گمرک پرداخت شود که این مبلغ از مبلغ کسر تخلیه خیلی کمتر است.
کسر تخلیه از دیدگاه و روند بانک:
در زمانی که قرار است ورود کالا و محموله از طریق سیستم بانکی انجام شود، باید روش پرداختی آن نیز مشخص شود. در گذشته زمانی که کشور در تحریم نبود. بیشتر از LC اعتبارات اسنادی استفاده می‌شد، اعتبارات اسنادی تعهدی از بانک است که به خریدار و فروشنده داده می‌شود. بدین صورت که هرگاه خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک موظف می‌شود باقیمانده یا کل مبلغ خریدار و پرداخت کند. بانک همچنین به نیابت از خریدار، نگهدارنده اعتبارات اسنادی است و تا زمانی که تاییدیه بگیرد کالاهای خریداری شده حمل شده‌اند، وجه را پرداخت نخواهد کرد. در این روش چون تعهد بر روی بانک است، بانک را ملزم می‌کند که مالکیت کالای خریداری شده را از آن خود بداند. تا زمانی که بانک با مشتری تسویه حساب انجام دهد و انتقال مالکیت با ظهرنویسی بارنامه انجام شود ، پرداختی ها به صورت حواله و یا برات بدون تعهد صورت می‌پذیرد.
از زمانی راه‌اندازی سیستم ثبتارش و سامانه جامع تجارت، گمرک نیز به این سیستم ها متصل شد. از همین رو در این فرایند بانک موظف می‌شود صرف‌نظر از تامین مالی قرارداد اسناد را چک کند. زمانی که در سیستم ثبتارش به عنوان اظهارکننده هر اطلاعاتی در مورد کالا ثبت شود، اطلاعات ثبت شده در سیستم بانکی هم می‌نشیند. زیرا بانک در این مرحله باید تخصیص و تامین ارز انجام دهد و کد رهگیری برای ترخیص کالا از گمرک، به اظهارکننده بدهد، و همچنین باید تمامی اطلاعات و اسناد را بررسی کند.
اسنادی که بانک چک می‌کند شامل پروفورما اینویس-پکینگ لیست-ثبت سفارش و مطابقت دادن تمامی این اسناد با اسناد حمل است.
نکته: بانک هیچ‌گونه دخل و تصرفی در اطلاعات ثبت شده توسط صاحب کالا و اظهارکننده ندارد و فقط اطلاعات و اسناد را چک می‌کند. دخل و تصرف و قابلیت اجازه اصلاح اسناد فقط توسط گمرک امکان‌پذیر است .
اگر بانک در بررسی و محاسبات از روی اسناد و اطلاعات ثبت شده متوجه شود، به میزانی که ارز از کشور خارج شده یا کوتاژ صادراتی بابت آن باطل کرده است محموله و کالا وارد نشده، اعلام کسر تخلیه می‌کند. زیرا بانک به عنوان نماینده دولت باید آگاه باشد که ارز تامین شده چگونه تامین شده است و چه میزان کالا به ازای آن وارد گردیده است.
زمانی که کسر تخلیه از سمت بانک به گمرک واگذار می‌شود به هر دلیلی که باشد اگر اظهار کننده بتواند از گمرک مشکل را برطرف سازد و جواز ثبت بگیرد و همچنین در سامانه اجازه رفع تعهد به کاربر داده شود، در نتیجه بانک هم رفع تعهد اعلام می‌کند. اما اگر نظر گمرک بر روی کسر تخلیه باشد صاحب کالا باید رفع تعهد انجام دهد و به میزان آن به بانک پول پرداخت کند.
نکته: زمانی هست که در صورت اعلام کسرتخلیه صاحب کالا این ادعا را دارد که زمان اظهار کالا اطلاعات را به اشتباه و نادرست وارد کرده است. در این شرایط بانک می‌تواند با گمرک مکاتبه کرده و موضوع را مطرح و درخواست رسیدگی کند.
نکته: در مورد کوتاژ صادراتی باطل شده، هر میزان کوتاژ صادراتی که باطل شده است، باید به همان میزان کالا وارد شود. در واقع به ازای واردات کمتر و بیشتر از آن میزان، واردکننده باید به بانک پول پرداخت کند. زیرا تعهد صادرکننده با واگذاری کوتاژ صادراتی به واردکننده سلب شده و تعهد ارزی که به کشور باید برگردد بر عهده واردکننده خواهد بود.
مدت زمان رفع تعهد به بانک چقدر است ؟
مهلت پرداخت و رفع تعهد از سمت اظهارکننده کالا نزد بانک از زمان تامین ارز حدود سه ماه است. البته در موارد خاص این مهلت قابل تمدید است، مانند: واردکنندگان خوش سابقه یا در زمانی که مشکلاتی مثل طولانی شدن زمان حمل کالا به بانک اعلام شده و مهلت ارائه جواز تمدید می‌شود. یا در مواقعی که به طور کلی طی بخشنامه بانک مرکزی مهلت‌ها محدود شده است که سریعاً چرخه ارز راه بیوفتد، محموله در شرایط تحریم باید سریع‌تر وارد شود.
اگر مدت زمان رفع تعهد بگذرد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر در زمان مقرر اظهارکننده رفع تعهد برای بانک انجام ندهد و هیچ اقدامی هم نکند بانک پرونده را به تعزیرات حکومتی ارجاع داده و در نتیجه صاحب کالا در سیستم بانکی سابقه منفی و قرمز می‌خورد.
راه حل جلوگیری از مواجه شدن با کسر تخلیه چیست؟
یکی از نکات قابل توجه این است که فروشنده باید اطلاعات کامل و درستی ارائه کند و پکینگ لیست نهایی را در اختیار صاحب کالا قرار دهد. در این صورت صاحب کالا اگر شاهد تفاوت وزن باشد، در اسرع وقت می‌تواند اقدام به اصلاح ثبت سفارش طبق وزن نهایی کند. زیرا مجوز ورود و ثبت سفارش بر اساس وزن حدودی کالا قبل از حمل انجام می‌شود .
